تأثیر تنش رطوبتی بر رشد و نمو و میزان ماد? موثره گیاه ماریتیغال (silybum marianum)

تنش رطوبتی یکی از مهمترین تنش های محیطی است که تأثیر عمده ای بر تولیدات کشاورزی در سرتاسر جهان دارد. به منظور بررسی تأثیر تنش رطوبتی بر رشد، نمو و میزان مواد موثره گیاه ماریتیغال، پژوهشی به صورت گلدانی و مزرعه ای در دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان اجرا شد. آزمایش بخش اول در قالب طرح کامل تصادفی با 4 سطح تنش رطوبتی (پتانسیل آب خاک 33/0-، 4-، 8- و 12- بار) انجام شد و برای هر تیمار چهار تکرار و برای هر تکرار چهار گلدان (16 گلدان برای هر تیمار) و برای هر گلدان دو گیاه در نظر گرفته شد. بخش دوم به صورت طرح بلوک های کامل تصادفی با 5 تیمار تنش رطوبتی (پتانسیل آب خاک 33/0-، 4-، 8- و 12- و15- بار) و هر یک شامل 4 کرت اجرا گردید. بر اساس نتایج این آزمایش تحت تأثیر تنش رطوبتی ارتفاع، تعداد برگ ساقه اصلی، وزن تر و خشک اندام هوایی، تعداد کاپیتول فرعی، قطر کاپیتول فرعی، وزن بذر کاپیتول اصلی و فرعی، تعداد بذر شاخه اصلی و فرعی و وزن هزار دانه در هر دو آزمایش گلدانی و مزرعه ای کاهش معنی دار نشان داد. اندازه گیری وزن تر و خشک، قطر و طول ریشه در آزمایش گلدانی نیز حاکی از کاهش معنی دار تحت تأثیر تنش رطوبتی بود. تنش رطوبتی بر قطر کاپیتول اصلی در آزمایش گلدانی و مزرعه ای تأثیر معنی دار نداشت. همچنین نتایج نشان داد بیشترین میزان سیلی بین a، b و کل در آزمایش گلدانی و مزرعه ای به ترتیب مربوط به تیمار پتانسیل آب خاک 4- و 12- بار بود. بیشترین میزان سیلی مارین در هر دو آزمایش مربوط به تیمار پتانسیل آب خاک 4- بار بود. نتایج حاصل از آزمایش گلدانی نشان داد بین تیمارهای اعمال شده از نظر فعالیت آنتی اکسیدانی تفاوت معنی دار وجود نداشت. در آزمایش مزرعه ای بیشترین فعالیت آنتی اکسیدانی در تیمار پتانسیل آب خاک 12- بار مشاهده شد. اثر تنش رطوبتی بر درصد روغن دانه در آزمایش گلدانی و مزرعه ای بیانگر بیشترین درصد روغن در تیمار پتانسیل آب خاک 4- بار بود. نتایج آزمایش گلدانی و مزرعه ای نشان داد که افزایش سطح تنش و زمان سبب کاهش میزان کلروفیل و شاخص فلورسانس کلروفیل (fv/fm) شد. بطوریکه در آزمایش گلدانی بیشترین کلروفیل نسبی و شاخص فلورسانس کلروفیل (fv/fm) بترتیب مربوط به تیمار شاهد در 2 هفته بعد از اعمال تنش و تیمار شاهد در 6 هفته بعد از اعمال تنش بود. در آزمایش مزرعه ای بیشترین کلروفیل نسبی مربوط به تیمار پتانسیل آب خاک 8- بار در 2 هفته بعد از اعمال تنش بود که با تیمار شاهد در اندازه گیری 2، 4 و 6 هفته بعد از اعمال تنش رطوبتی تفاوت معنی دار نداشت و بیشترین میزان شاخص فلورسانس کلروفیل (fv/fm) مربوط به تیمار شاهد در اندازه گیری 2 هفته بعد از اعمال تنش بود. در هر دو آزمایش کمترین میزان کلروفیل نسبی و شاخص فلورسانس کلروفیل (fv/fm) مربوط به تیمار 12- در 6 و 8 هفته بعد از اعمال تنش بود. به طور کلی تنش رطوبتی ملایم سبب افزایش متابولیت های ثانویه در گیاه ماریتیغال شد و می توان عنوان کرد این گیاه در مرحله گلدهی نسبتاً مقاوم به تنش رطوبتی است. همچنین با توجه به نتایج حاصل از این تحقیق می توان بیان کرد گیاه ماریتیغال در شرایط مزرعه نسبت به شرایط گلدانی مقاومت بیشتری نشان داده است.